Ćwiczenia słuchu fonematycznego mogą być koniecznością. Jeżeli czytałaś mój artykuł o słuchu fonemowym, to dobrze wiesz, czym się charakteryzuje i jak rozpoznać jego zaburzenia. Czas poruszyć inny istotny temat, czyli pokazać Ci jak uwrażliwić słuch fonemowy i sprawić, aby Twoje dziecko robiło regularne postępy. Pamiętaj, że jeżeli rozpoznałaś komplikacje u swojego dziecka, to pomimo wskazówek zawartych w niniejszym poradniku, koniecznością jest kontakt z logopedą.
Pobudzenie i uwrażliwienie słuchu fonematycznego u maluchów
Na samym początku skupmy się na najmłodszych. Jak u nich można pobudzić i uwrażliwić słuch fonematyczny? Maluchy uczymy rozróżniać dźwięki z otoczenia.
Przykłady ćwiczeń na rozróżnienie dźwięków z otoczenia:
- Jak robi samochód ? Bruum Bruum
- Samochodzik zahamował? Piiiip
- Idziemy? Tup tup tup
- Ojej spadło! Baaach
- Woda się gotuje? Bul bul bul
- Chcesz jeść ? Aam
- Jak deszczyk pada ? Kap, kap, kap
- Ojeej wpadło do wody ! Pluuum
- Tak zegarek chodzi! Cyk , cyk , cyk
Dodatkowo wydawane odgłosów wszelkich możliwych zwierząt gospodarstwa domowego i tych egzotycznych. Posługujemy się także obrazkami w wersji książkowej jak i animowanej. Następnie dzieci próbują naśladować słyszane głosy oraz rozpoznawać i różnicować dźwięki z otoczenia. Wiele ciekawych zabaw słuchowych można przeprowadzić podczas spaceru poprzez różnicowanie dźwięków np. w parku (szelest suchych liści, szum wiatru, zimą skrzypiący śnieg, itd.), a potem je naśladować.
Do uważnego słuchania skłania zabawa w zgadywanie, który ze znanych dziecku przedmiotów wydaje taki dźwięk (dzwoni, syczy, stuka, tyka, gwiżdże, szumi, trąbi itd.) Do ćwiczeń rozwijających słuch fonematyczny należą również ćwiczenia rytmizujące, które polegają na odtwarzaniu usłyszanego rytmu. Można go wyklaskać, wytupać. Dodatkowo można wykorzystać klocki, foremki, zabawki, guziki, materiały sypkie umieszczone w szklanym lub plastikowym pojemniku (ryż, makaron, groch, kapsle), itp.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego z wykorzystaniem instrumentów
Ustalam z maluchem, że gdy usłyszy dźwięk trójkąta skacze, a gdy usłyszy dźwięk bębenków tupie nóżkami. Później utrudniam zadanie, ponieważ dokładam kolejny instrument np. grzechotkę i na dźwięk grzechotki musi kręcić się wokół własnej osi. Jest to świetny przykład zabawy na uwrażliwienie słuchu fonematycznego, ponieważ odpowiednio koreluje bodziec dźwięku z reakcją ruchową dziecka.
Zabawa w śpiewanie samogłoskowe na poprawę słuchu fonematycznego
Ustalam z dzieckiem, że musi powtórzyć za mną dźwięk w odpowiedniej linii melodycznej . Czyli proszę o powtórzenie samogłosek:
- Aaaa a aaaa
- Uuuu u uuuu
W linii melodycznej do piosenki „aaaa kotki dwa (…)”.
Dziecko w ten sposób dostrzega różnice pomiędzy samogłoskami ich sposobem artykulacji. I dostrzega, że stosuje się je w śpiewie.
Ćwiczenia słuchu fonematycznego polegające na odróżnianiu obrazków
U dzieci starszych stosuje technikę przedstawiania dwóch odmiennych obrazków, które różnią się tylko jedną głoską dzięki czemu znaczenie wyrazu też się zmienia np.:
Rak : Mak
- Zadaje pytanie. „pokaż paluszkiem gdzie jest Mak”?
- Zadaje kolejne pytanie . „Mak czy Rak jest roślinką”?
Sale: Szale
- Zadaje pytanie „pokaż gdzie są Szale”?
- Zadaje kolejne pytanie . „w Szalach czy w Salach uczą się dzieci”?
Pączek: Bączek
- Zadaje pytanie „pokaż, gdzie jest Pączek”?
- Zadaje kolejne pytanie „ Pączek czy Bączek możemy zjeść”?
ITD. (przykładów jest mnóstwo) 🙂
Tym sposobem sprawdzam na ile dziecko wytęża swoją uwagę słuchową i jaka jest reakcja zwrotna. Czasem bywa tak, że dziecko umie prawidłowo wskazywać np. obrazki z par opozycyjnych, np. mak : rak lub sale : szale, ale cały czas zamiast szale mówi /sale/ a rak to ciągle /lak/. Oznacza to tylko tyle, że słuch fonemowy działa prawidłowo, ale artykulatory dziecka, w tym przypadku głównie język, nie są jeszcze na tyle dojrzałe lub wystymulowane by wypowiedzieć poprawnie głoski [sz] i [r]. Wtedy trzeba ćwiczyć i ćwiczyć, aż się uda, ale wszystko w granicach norm rozwojowych. 🙂
Ćwiczenia słuchu fonematycznego u starszych przedszkolaków
Ze starszymi dziećmi można przeprowadzać już ćwiczenia, które przygotują je do nauki czytania i pisania. Będą to ćwiczenia polegające na analizie i syntezie wyrazów. Przykładowe ćwiczenia poniżej.
Wyróżnianie wyrazów w zdaniu
Wyróżnianie sylab w wyrazie, najlepiej za pomocą klaskania (jedna sylaba – jedno klaśnięcie), oprócz tego można bawić się w uzupełnianie wyrazów sylabą, podajemy pierwszą sylabę, np. „ma”, a dziecko dodaje – „pa” (mapa);
Słuchanie wierszy, w których występuje jak najwięcej dźwięków do naśladowania
Dobieranie w pary wyrazów, które różnią się tylko jedną głoską i dzięki czemu tworzą rym (koza – kosa, mama – dama, tata – data, pije – bije, Ala – Ola). Kolejną wersją tej zabawy może być podkreślanie czerwoną kredką wyrazów, które „syczą”, a niebieską, tych, które „szumią” (np.: sok, puszka, szachy, kostka, proszek, ser).
Wymyślanie wyrazów zaczynających się od podobnie brzmiących liter
Przykładowo, dzieci wymyślają wyrazy na literę „g” a potem na „k”. Inną formą tej zabawy może być wyszukiwanie wyrazu, który zaczyna się na ostatnią literę poprzedniego wyrazu (mąka – atlas – samolot – tygrys – samochód – dom).
Wymyślanie wyrazów na określoną głoskę – szukanie do nich rymu;
Wyjaśnianie znaczenia wyrazów tak samo brzmiących np.: może : morze , blok (techniczny do rysowania) : blok (mieszkalny). Inną opcją jest tworzenie wyrazów zaczynających się na określoną sylabę: wo – woda, bu – buty, itd.
Ćwiczenia słuchu fonemowego u logopedy
Nawet jeśli udało Ci się samodzielnie rozpoznać zaburzenie słuchu fonemowego u swojego dziecka i wiesz już, w jaki sposób można dążyć do jego poprawy, naprawdę warto skontaktować się z logopedą. Wszelkiego rodzaju zaburzenia powinny być rozpoznane przez wykwalifikowanego specjalistę. To on dokona odpowiedniej diagnostyki, zaleci i przeprowadzi odpowiednią terapię logopedyczną.
Jeżeli jesteś z Warszawy lub Łodzi, to możemy umówić się na zajęcia u Ciebie w domu. Miło będzie się poznać. 🙂 Z kolei, jeżeli mieszkasz gdzie indziej, to bardzo chętnie przeprowadzę zajęcia logopedyczne online.
Ukończyłam studia na wydziale filologicznym Uniwersytetu Łódzkiego. Jestem magistrem logopedii z audiologią. Praca z dziećmi jest moją pasją, w której bez przerwy się realizuję i doszkalam. Posiadam doświadczenie w terapii indywidualnej, zajęciach grupowych oraz w pracy z dziećmi autystycznymi. Przeczytaj więcej o mnie lub skontaktuj się ze mną 🙂
Bardzo fajny artykuł 🙂